Ten XVII-wieczny kamień to nie tylko jeden z najstarszych różowych diamentów na świecie, lecz także największy klejnot o takiej barwie, jaki kiedykolwiek odkryto i jedyny, który ma ponad 100 karatów. Mimo tak wielkiej sławy nie zostały jednak potwierdzone nawet tak podstawowe cechy, jak masa tej ozdoby. Jak to możliwe?
Dlaczego Darya-i-Noor?
Ta egzotyczna nazwa pochodzi z języka perskiego i jest tłumaczona jako ?Morze światła? lub też ?Ocean światła?. Została nadana diamentowi najprawdopodobniej po tym, jak zrabowano go z Indii. Dokonał tego XVIII-wieczny władca Iranu i założyciel dynastii Afszarydów Nadir Szah Afszar. Razem z tym kamieniem w ręce Persów dostały się również takie słynne klejnoty, jak Koh-i-Noor (?Góra światła?) oraz Noor-ul-Ain (?Światło oka?). Następnie, po kolejnych walkach i podbojach, diamenty trafiły do skarbca innego irańskiego władcy ? Mohammeda Karima Khana Zanda.
Losy słynnego kamienia
Istnienie tej ozdoby odnotował już słynny XVII-wieczny podróżnik i handlarz kamieniami szlachetnymi Jean Baptiste Tavernier. W swojej książce ?Podróże do Indii? opisał, jak podczas jednej ze swoich wypraw w 1642 roku odwiedził legendarną już kopalnią Golkonda i miał tam możliwość podziwiania niezwykle rzadkiego, ogromnego, bladoróżowego diamentu o masie 242 karatów, nazwanego Diamanta Grand Table. Niektórzy przypuszczają, że kamień ten wykorzystano później jako ozdobę tronu wielkiego cesarza Mogołów.
Powstanie dwóch imponujących diamentów
W 1800 roku ta wyjątkowa ozdoba została jednak podzielona na dwie mniejsze, nierówne części ? celowo lub przez przypadek. Z większej z nich powstał kamień Darya-i-Noor, z mniejszej zaś Noor-ul-Ain. Potwierdził to zespół kanadyjskich ekspertów, którzy w 1965 roku zbadali irańskie klejnoty narodowe. Przyznali oni, że Darya-i-Noor jest głównym elementem diamentu Diamanta Grand Table, który w 1642 roku podziwiał Tavernier.
Główne ozdoby ekskluzywnej biżuterii
Darya-i-Noor oraz Noor-ul-Ain to najsłynniejsze kamienie wśród irańskich klejnotów koronnych. Pierwszy z nich został osadzony w bogato zdobionej ramie wysadzanej 457 mniejszymi diamentami oraz czterema rubinami, a także ozdobionej symbolami lwa i słońca. Biżuterię tę zaprojektowano i wykonano za panowania szacha Nasser-ed-Dina. Drugi z klejnotów znalazł się zaś w centralnym miejscu tiary wykonanej przez Harry?ego Winstona z okazji ślubu cesarzowej Farah Pahlawi z ostatnim szachem Iranu Mohammedem Rezą Shahem Pahlavi.
Pojawiał się i znikał
Po tym, jak Tavernier poinformował świat o istnieniu Diamanta Grand Table, kamień zniknął bez śladu na ponad wiek. Ponownie wspomniano o nim bowiem dopiero 149 lat później, w 1791 roku. Wtedy właśnie Sir Harford Brydges, brytyjski dyplomata i handlarz diamentami, został poproszony przez Mohammeda Karima Khana Zanda, aby oszacował wartość posiadanych przez niego klejnotów które ten chciał sprzedać, aby uzyskać środki na rozbudowę armii. Sir Harford Brydges potwierdził, że oglądał wtedy słynny różowy kamień, o którym pisał już Tavernier. Brytyjczyk jest ostatnią osobą, co do której pewne jest, że widziała Diamanta Grand Table. Od tamtej pory ponownie słuch po nim zaginął. Dzięki temu wiadomo jednak, że diament dotarł do Iranu w swojej pierwotnej formie i dopiero później został podzielony na dwie mniejsze ozdoby.
Jak klejnot dostał się do Iranu?
Nie wiadomo do końca, w jaki sposób Darya-i-Noor trafił z Indii do Iranu. Istnieją co najmniej dwie teorie wyjaśniające tę zmianę. Pierwsza z nich zakłada, że znajdował się on w skarbcu Mogołów, który to z kolei został splądrowany przez Nadira Szaha Afszara w 1739 roku. Inna wersja głosi, że szach Iranu zakupił ten kamień podczas jednej ze swoich podróży bądź też zlecił to swojemu przedstawicielowi, na przykład Mir Jumli, znanemu handlarzowi diamentów, który niejednokrotnie odwiedzał kopalnię Golkonda.
Najważniejszy wśród najcenniejszych
Po dotarciu do Iranu Darya-i-Noor przechodził z rąk do rąk kolejnych władców kraju. Ozdabiał ich imponujące broszki, kapelusze i inne elementy garderoby, dzięki czemu został utrwalony na licznych portretach monarchów. Brał też udział w koronacjach, a także wielu podróżach głów państwa. Zawsze był uważany za jeden z najważniejszych, o ile nie najważniejszy diament znajdujący się na terenie Iranu. Dzięki temu nigdy nie został sprzedany i nadal znajduje się w muzeum w Teheranie, w którym umieszczono również inne klejnoty koronne.
Charakterystyka diamentu
Ten unikatowy jasnoróżowy kamień jest zaliczany do największych i najsłynniejszych na świecie. Jego typ to IIa, czyli niezwykle rzadko występująca ozdoba o oryginalnym kolorze. Takie diamenty stanowią jedynie 0,1% wszystkich naturalnych klejnotów. Masa Darya-i-Noor wynosi zaś około 186 karatów, a jego wymiary to 41,4 x 29,5 x 12,15 mm. Są to jednak jedynie przybliżone parametry, gdyż dokładna masa diamentu nie jest możliwa do ustalenia. Dlaczego? Ponieważ w XIX wieku został on osadzony w bogato zdobionym obramowaniu, którego nie można usunąć, nie uszkadzając jednocześnie cennej ozdoby.
Znaczące podobieństwo
Na podstawie wymiarów i gęstości kamienia oszacowano więc, że jego masa to 186 ct. Za tą teorią przemawiają też parametry innego słynnego klejnotu ? Koh-i-Noor ? który również ma 186 karatów. Oba diamenty mają to samo pochodzenie i zostały poddane obróbce jubilerskiej w tym samym czasie, stąd teoria, że maja identyczną masę. Niektórzy eksperci uważają jednak, że nie da się jej jednoznacznie określić i wynosi ona od 175 do 195 ct.
Jeszcze więcej wątpliwości
Do dziś nie określono czystości Darya-i-Noor, jednak ze względu na jego szlachetne pochodzenie zakłada się, że musi być ona wyjątkowa. Również eksperci opisują go jako ?wspaniały kamień najczystszej wody i niemal niezrównanego blasku?. Wydaje się on nie posiadać żadnych skaz, dlatego jest zaliczany do najlepszych i najcenniejszych znalezisk pochodzących z kopalni Golkonda. Biorąc pod uwagę niezwykle rzadką częstotliwość występowania różowych diamentów oraz to, że przeważnie są bardzo małe (mają maksymalnie 1-1,5 karata), pewne jest również, że Darya-i-Noor nie zostanie szybko zdetronizowany. Eksperci wątpią nawet, czy jeszcze kiedykolwiek zostanie wydobyty klejnot o takiej barwie i jeszcze większym rozmiarze.
