Paweł Jaworski Chyba każdemu, kto pomyśli o najsłynniejszych naturalnych kamieniach szlachetnych świata, kojarzy się właśnie ten klejnot. Jest on uważany za największy i najczystszy z istniejących historycznych diamentów. Poznajcie więc historię Cullinana.
Ważny dzień w światowej historii biżuterii
Cullinan został odkryty zupełnie przypadkowo w kopalni Premier znajdującej się w prowincji Transvaal w Republice Południowej Afryki. Stało się to 26 stycznia 1905 roku, a masa znalezionej diamentowej bryła wynosiła aż 3106 karata. Została ona więc największym surowym kamieniem szlachetnym, jaki kiedykolwiek wydobyto na świecie. Wcześniej w tej kopalni również odkryto duże diamenty ? cztery o masie ponad 300 karatów, dwa o masie między 200 a 300 ct oraz szesnaście 100-200 karatowych. Żaden z nich nie był jednak tak monstrualny, jak Cullinan.
Dlaczego ?Cullinan??
Ten słynny klejnot został nazwany na cześć sir Thomasa Cullinana, odkrywcy i właściciela kopalni diamentów Premier Diamond Mining Company Ltd., która rozpoczęła swoją działalność zaledwie trzy lata przed tym rekordowym znaleziskiem.
Wiedziano, że to odkrycie odbije się echem na całym świecie, dlatego postanowiono w ten sposób uczcić Cullinana, aby jego osoba również na zawsze trafiła do grona najważniejszych postaci związanych z wydobyciem diamentów. To wydarzenie zwróciło również międzynarodową uwagę na tę południowoafrykańską kopalnię, umożliwiając jej szybki rozwój i dołączenie do grona światowych liderów. Wielu specjalistów uważa też, że Cullinan był fragmentem o wiele większej bryły, która nadal znajduje się pod powierzchnią w kopalni Premier i czeka na wydobycie.
Obróbka monstrualnego kamienia
Cięcie i szlifowanie Cullinana powierzono specjalistom ze znajdującej się w Amsterdamie firmy Royal Asscher Diamond Company. Postanowili oni podzielić surową bryłę na 9 dużych elementów i około 100 mniejszych kawałków, a następnie wszystkie z nich zostały poddane obróbce jubilerskiej. Powstały w ten sposób diamenty w różnych szlifach i o różnej masie. Największy z nich ? Cullinan I ? ma 530,2 karata oraz kształt gruszki. Jego wymiary wynoszą 58,9 x 45,4 x 27,7 mm, a łącznie posiada on aż 76 faset.
Kolejnymi największymi kamieniami są Cullinan II (317,4 karata i szlif poduszki), zwany też mniejszą Gwiazdą Afryki. Potem jest Cullinan III (94,4 karata, również gruszka), Cullinan IV (63,6 ct, poduszka), Cullinan V (18,8 ct, gruszka), Cullinan VI (11,5 ct, markiza), Cullinan VII (8,8 ct, markiza), Cullinan VIII (6,8 ct, poduszka) oraz Cullinan IX (4,39 ct, gruszka).
Światowy rekord
W 1908 roku obróbka słynnych kamieni została zakończona, a największy z nich ? zwany również Większą Gwiazdą Afryki ? stał się największym oszlifowanym diamentem na świecie. Zajmował zaszczytne pierwsze miejsce przez 80 lat, aż do 1985 roku. Wtedy właśnie odkryto 755-karatowy Golden Jubilee, który po oszlifowaniu zyskał masę 545,67 karata. Ten żółty klejnot w szlifie poduszki zajął więc wtedy pierwsze miejsce wśród największych diamentów świata. Cullinan pozostał jednak największym w szlifie gruszki i najbardziej okazałym o tak wyjątkowych parametrach, jak na przykład kolor klasy D.
Dzieło przypadku
Jak już wspominaliśmy, Cullinan został odkryty zupełnie przypadkowo. Dokonał tego kierownik kopalni Premier Frederick Wells, kiedy późnym popołudniem przeprowadzał rutynową kontrolę swojego miejsca pracy.
Kiedy mężczyzna znajdował się około 18 stóp pod powierzchnią, jego uwagę zwróciła lśniąca bryła znajdująca się nad jego głową. Wells od razu zorientował się, że to ogromny diament i natychmiast zlecił jego wydobycie. Następnie znalezisko zostało przeniesione do laboratorium, w którym potwierdzono, że jest ono największym nieoszlifowanym klejnotem, jaki kiedykolwiek wydobyto. Tym samym Cullinan dokonał detronizacji innego słynnego kamienia, znalezionego 12 lat wcześniej 995-karatowego diamentu o nazwie Excelsior.
Dalsze losy diamentu
Cullinan został zakupiony przez rząd Transvaalu za 150 000 funtów, a następnie podarowany brytyjskiemu królowi Edwardowi VII. Ozdoba ta stała się prezentem z okazji 66. urodzin monarchy oraz dowodem wdzięczności za zgodę na ustanowienie własnej konstytucji w tej prowincji. Długo zastanawiano się jednak, w jaki sposób nadać diament do Wielkiej Brytanii. Na początku XX wieku transport pasażerów oraz poczty odbywał się bowiem głównie drogą morską. Metoda ta wzbudzała poważne wątpliwości jako zbyt niebezpieczna, aby użyć jej do przesłania Cullinana. Dlatego postanowiono użyć podstępu.
Zachowanie wszelkich środków ostrożności
Aby maksymalnie zabezpieczyć cenny klejnot, na pokład parowca płynącego do Londynu wniesiono strzeżoną przez detektywów przesyłkę, w której znajdował się kamień. W rzeczywistości nie był to jednak Cullinan, ale falsyfikat, który miał odwrócić uwagę od prawdziwej ozdoby i stać się łupem ewentualnych złodziejów. Oryginalny diament nadano do Wielkiej Brytanii jako paczkę pocztową, która bezpiecznie dotarła do swojego miejsca przeznaczenia i została wręczona brytyjskiemu królowi.
Przeznaczenie słynnych diamentów
Po zakończeniu obróbki jubilerskiej przycięte i oszlifowane kamienie zasiliły kolekcję brytyjskich klejnotów koronnych. Na rozkaz króla Edwarda VII Cullinan I osadzono w głowicy królewskiego berła, które znajduje się obecnie w muzeum Tower of London.
Cullinan II znalazł się w centralnym miejscu imponującej korony Wielkiej Brytanii. To słynne nakrycie głowy jest ozdobione również wieloma innymi cennymi kamieniami szlachetnymi, takimi jak szafir świętego Edwarda, szafir Stuart czy też rubin Black Princess. Koronę tę także można podziwiać wśród eksponatów Tower of London.
Trzeci ze słynnych kamieni osadzono w koronie królowej Marii (małżonki króla Jerzego V), w której znajduje się również drugi słynny diament ? Koh-i-Noor. Cullinan może jednak w każdej chwili zostać zdemontowany i połączony z Cullinanem IV, tworząc w ten sposób wisiorek-broszkę. Większość portretów królowej przedstawia ją noszącą te klejnoty właśnie w takiej kombinacji. Upodobała ją sobie również panująca obecnie królowa Elżbieta II. Pozostałe kamienie także trafiły do królewskiej biżuterii, w której zachwycają do dziś.
